मन शांती म्हणजे काय -भाग २ What It Peace of Mind - Part 2

 मन शांतीसाठी ध्याना पूर्वी धारणा हा अतिशय महत्वाचा विषय आहे. त्यांच्यामधील फरक समजून घेण्यासाठी दोन्ही संकल्पना वेगळेपणाने पाहू:

धारणा:

• मराठीमध्ये धारणाचा अर्थ, एखाद्या विशिष्ट वस्तूवर आपले मन स्थिर करणे असा होतो.

• योगशास्त्रामध्ये धारणा हे पाचवें अंग मानले जाते.

• याम, नियम, आसन, प्राणायाम आणि प्रत्याहार ही योगाची बहिरंग साधने आहेत तर धारणा, ध्यान आणि समाधी ही अंतरंग साधने आहेत.

• पतंजलींनी, "देशबन्धश्चित्तस्य धारणा|" (योगसूत्र ३.१) – अर्थातच एखादया विशिष्ट वस्तूवर मन स्थिर करणे म्हणजे धारणा अशी धारणेची व्याख्या केली आहे.

• शिव पुराणात “एखादया विशिष्ट देशावर मन स्थिर करणे म्हणजे धारणा” अशी धारणेची व्याख्या आढळते.

• धारणेकडे मन एकाग्रतेची पहिली पायरी म्हणून पाहिले जाते.

• श्वास, मंत्र, ज्योत, प्रतिमा इत्यादी गोष्टीवर आपले मन केंद्रित करणे ही धारणा आहे.

ध्यान:

• ध्यानाचा अर्थ, चंचल मनाला वश करून एकाग्र करणे असा होतो.

• ध्यानामध्ये आपले मन शांत आणि स्थिर होते.

• ध्यानाचा सराव केल्याने मानसिक शांतता, वृत्तींचे संतुलन आणि आत्म जाणीव वाढण्यास मदत होते.

• ध्यानाच्या विविध पद्धती उपलब्ध आहेत.

धारणा आणि ध्यान यांच्यातील फरक :

• धारणा हे एक लक्ष्य आहे, तर ध्यान त्या लक्ष्याकडे जाण्याचा प्रवास आहे.

• धारणामध्ये आपले मन एका गोष्टीवर स्थिर असते, तर ध्यानामध्ये ते शांत व स्थिर राहते.

• धारणा ही मन एकाग्र करण्याची कृती आहे, तर ध्यान ही एकाग्र मनाची अवस्था आहे.

धारणा आणि ध्यान यांचा संबंध:

• धारणा ही ध्यान साधनेसाठी पायाभूत आहे.

• धारणा नीट साधली गेली तरच आपण खऱ्या अर्थाने ध्यान करू शकतो.

• ध्यानाचा सराव केल्याने धारणा अधिक सहजतेने साधता येते.

•